Nâng cao vai trò bảo vệ người gửi tiền của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

Vai trò của tổ chức BHTG trong việc bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền

Tính đến thời điểm Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) đi vào hoạt động (7/7/2000), Việt Nam đã thực hiện đổi mới kinh tế được 15 năm. Việc một tổ chức tài chính Nhà nước ra đời nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của các tổ chức tham gia BHTG và sự phát triển an toàn lành mạnh hoạt động ngân hàng là một sự kiện có ý nghĩa to lớn trong quản lý và điều hành nền kinh tế của đất nước, góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy quá trình hội nhập với đời sống kinh tế thế giới. Từ trước tới nay, kể từ khi có hoạt động ngân hàng ở Việt Nam đến trước tháng 7/2000, do chưa có một định chế tài chính triển khai chính sách BHTG công khai theo đúng nghĩa của nó nên việc bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền có khó khăn nhất định. Vì vậy, đã có những thời kỳ, đặc biệt trong giai đoạn xẩy ra đổ vỡ HTX tín dụng vào đầu những năm 90 của thế kỷ 20, lòng tin của người gửi tiền và công chúng đối với các tổ chức huy động tiền gửi có bị ảnh hưởng. Sự ra đời của BHTGVN và hoạt động tích cực của tổ chức này thời gian qua đã và đang trở thành chỗ dựa quan trọng cho các tổ chức tín dụng trong việc củng cố, duy trì và làm tăng lòng tin của dân chúng và toàn xã hội trong việc mở rộng hoạt động huy động vốn.

Người gửi tiền sẽ được BHTGVN bảo vệ trực tiếp trong trường hợp tổ chức tham gia BHTG bị giải thể hoặc phá sản và mất khả năng thanh toán. Khi đó BHTGVN sẽ chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền tới mức tối đa là 50 triệu đồng (bao gồm cả gốc và lãi), số tiền còn lại sẽ được chi trả trong quá trình thanh lý theo quy định của pháp luật. Người gửi tiền còn được BHTGVN bảo vệ gián tiếp thông qua các hoạt động nghiệp vụ như: kiểm tra, giám sát để kiểm soát và phòng ngừa rủi ro xảy ra trong hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG, và  hoạt động an toàn hiệu quả của hệ thống ngân hàng cũng chính là đồng nghĩa với việc quyền lợi của người gửi tiền được bảo vệ triệt để.

Một số vấn đề cần nghiên cứu để nâng cao vai trò bảo vệ quyền lợi người gửi tiền của BHTGVN trong xu thế hội nhập

Xu thế hội nhập trong khu vực và trên thế giới đang mang lại cơ hội cho các ngân hàng Việt Nam nhưng đồng thời cũng đi liền với nhiều thách thức và rủi ro ở mức cao hơn. Cùng với tốc độ mở cửa ngày càng tăng, sự tác động đối với thị trường huy động vốn và tiêu thụ vốn trong nước cũng sẽ chịu tác động trực tiếp của những thay đổi, biến động của thị trường tài chính và tiền tệ tại các nước trong khu vực và trên thế giới. Hội nhập tạo ra động lực thúc đẩy đổi mới và cải cách hệ thống ngân hàng, đồng thời cạnh tranh giữa các ngân hàng cũng sẽ ngày càng trở nên gay gắt để giữ và chiếm lĩnh thị phần. Muốn thực hiện được điều đó, các ngân hàng Việt Nam phải tăng lãi suất cho vay, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ, ứng dụng công nghệ hiện đại…. Tất cả các vấn đề đó sẽ làm cho mức độ rủi ro tăng cao, trong đó không loại trừ rủi ro dẫn tới đổ vỡ ngân hàng.

Trước thực tế đó, đảm bảo hoạt động ngân hàng một cách an toàn, lành mạnh, quyền lợi của người gửi tiền được bảo vệ tốt nhất sẽ duy trì và thu hút được tối đa nguồn vốn tiết kiệm từ dân cư, phục vụ cho phát triển kinh tế đất nước. Đây là vấn đề đặt ra đối với các cơ quan quản lý, giám sát cần có những thay đổi  để “theo kịp” với tình hình mới.

            Trong bối cảnh khi Việt nam đã gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO, vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam là một kênh quan trọng giúp Chính phủ giám sát rủi ro góp phần bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng càng thể hiện rõ nét là một kênh quan trọng giúp Chính phủ giám sát rủi ro, góp phần đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng và an ninh quốc gia. Tuy nhiên, để phát huy hơn nữa vai trò và hiệu quả hoạt động BHTG, đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ mới, một số vấn đề  sau cần được tiếp tục nghiên cứu và triển khai:

            – Để đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng, một số tổ chức, trong đó có tổ chức BHTG, được giao nhiệm vụ triển khai các nghiệp vụ tiếp cận trực tiếp và/hoặc gián tiếp hoạt động ngân hàng. Ở chừng mực nhất định, vì có cùng mục đích nên trong cách thức tiếp cận của các tổ chức khó tránh khỏi sự trùng lắp, dễ dẫn đến lãng phí nguồn lực trong khi nguồn lực cho hoạt động kiểm tra và giám sát ngân hàng còn rất hạn chế. Điều đó đặt ra vấn đề cần nghiên cứu tìm giải pháp, có cơ chế phối kết hợp, phân định đối tượng, nội dung, hình thức tiếp cận, trao đổi thông tin v.v… giữa các cơ quan trong hệ thống giám sát an toàn tài chính quốc gia để tránh chồng chéo, đáp ứng mục tiêu kiểm soát rủi ro và hỗ trợ ngân hàng hiệu quả nhất;

            – Tăng cường công tác tuyên truyền về hoạt động BHTG đến công chúng để nâng cao niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng, từ đó huy động tối đa nguồn tiền nhàn rỗi trong dân, tập trung cho đầu tư phát triển kinh tế;

            – Nghiên cứu và xây dựng hệ thống giám sát theo hướng giám sát và tính phí BHTG theo mức độ rủi ro, từ đó tạo sự công bằng với tất cả các tổ chức tham gia BHTG và nâng cao chất lượng công tác giám sát nhằm cảnh báo sớm rủi ro có thể phát sinh của tổ chức tham gia BHTG, ngăn chặn đổ vỡ kịp thời;

            – Nghiên cứu xây dựng hạn mức chi trả khoa học, phù hợp với từng thời kỳ phát triển đất nước. Mức chi trả bảo hiểm tối đa phải đủ cao để ngăn chặn nguy cơ rút tiền hàng loạt khi ngân hàng có sự cố nhưng đồng thời phải đủ thấp để khuyến khích sự thận trọng của người gửi tiền, từ đó tăng cường giám sát và tạo áp lực để tổ chức tín dụng hoạt động kinh doanh an toàn, hiệu quả;

            – Hoạt động BHTG cần phải được triển khai trên cơ sở pháp lý vững chắc. Hiện nay, các tổ chức tham gia BHTG ở Việt Nam hầu hết là các Tổ chức tín dụng được điều chỉnh bởi Luật Các tổ chức tín dụng  và các Luật khác có liên quan. Trong khi đó, văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh hoạt động BHTG mới chỉ ở mức Nghị định. Điều này làm hạn chế vai trò của tổ chức BHTG trong việc bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền. Để hoạt động BHTG thực sự phát huy vai trò bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền, góp phần đảm bảo cho hệ thống tài chính phát triển an toàn và bền vững, hoạt động BHTG cần được quy định thành Luật. Trên cơ sở đó, người gửi tiền sẽ được bảo vệ triệt để và đầy đủ hơn, không chỉ thông qua việc chi trả tiền gửi mà còn bảo vệ tích cực hơn thông qua việc tổ chức BHTG thực hiện các nghiệp vụ giám sát, kiểm tra, hỗ trợ tài chính, tiếp nhận xử lý … đối với tổ chức nhận tiền gửi. Những công cụ đó nếu được quy định rõ ràng và đầy đủ trong Luật sẽ giúp cho BHTGVN có cơ sở thực hiện bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người gửi tiền./.